Alergia pokarmowa to nie przejściowa niedyspozycja po posiłku, lecz poważna reakcja organizmu na określone składniki w jedzeniu. Może występować w każdym wieku i mieć różne oblicza – od łagodnych zmian skórnych i dolegliwości żołądkowych, aż po groźne objawy, takie jak trudności w oddychaniu czy reakcje anafilaktyczne. Jak postępować, gdy podejrzewasz alergię pokarmową? W tym artykule przeprowadzimy Cię przez najważniejsze etapy rozpoznania i postępowania.
Czym jest alergia pokarmowa?
Alergia pokarmowa to nadmierna reakcja układu immunologicznego na konkretne substancje zawarte w pożywieniu – najczęściej są to białka. Układ odpornościowy błędnie rozpoznaje je jako zagrożenie i uruchamia procesy obronne, które skutkują wystąpieniem objawów alergicznych.
Najczęstsze alergeny pokarmowe to:
- mleko krowie,
- jaja,
- orzeszki ziemne i inne orzechy,
- ryby i owoce morza,
- soja,
- pszenica,
- sezam,
- seler.
Warto pamiętać, że nietolerancja pokarmowa – taka jak nietolerancja laktozy czy histaminy – nie jest tym samym co alergia, ponieważ nie bierze w niej udziału układ odpornościowy. Objawy obu przypadłości mogą się jednak pokrywać, dlatego kluczowe znaczenie ma trafna diagnostyka, która pozwoli uniknąć nieuzasadnionego wykluczania produktów z diety .
Więcej informacji o tym, czym jest alergia pokarmowa, jaki jest mechanizm jej powstawania oraz jaki jest sposób radzenia sobie z uczuleniem, znajdziesz pod linkiem: colonc.pl/artykul/alergia-pokarmowa-objawy-przyczyny-i-sposoby-radzenia-z-uczuleniem-pokarmowym
Objawy alergii pokarmowej
Objawy alergii pokarmowej mogą wystąpić bardzo szybko – nawet w ciągu kilku minut – albo z opóźnieniem, pojawiając się dopiero po kilku godzinach od spożycia uczulającego składnika. Dzielimy je na:
- objawy skórne (np. zaczerwienienie, pokrzywka, obrzęk warg, języka, powiek, AZS);
- objawy żołądkowo-jelitowe (np. biegunka, nudności, bóle brzucha);
- objawy oddechowe (np. katar, kaszel, obrzęk tchawicy, duszności).
W skrajnych przypadkach alergia pokarmowa może prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego – gwałtownej reakcji organizmu, która stanowi zagrożenie życia i wymaga szybkiego podania adrenaliny oraz pomocy medycznej.
Diagnostyka alergii pokarmowej
Aby prawidłowo rozpoznać alergię pokarmową, konieczna jest konsultacja z alergologiem, a często także współpraca z dietetykiem. Kluczowym elementem diagnostyki jest dokładny wywiad medyczny, wsparty prowadzeniem dzienniczka żywieniowego, w którym pacjent zapisuje, co jadł i jakie objawy się pojawiły (lub nie) po spożyciu konkretnych produktów.
Oprócz tego można skorzystać z takich metod, jak:
- testy skórne punktowe (SPT) – szybkie i nieinwazyjne;
- badania z krwi (IgE specyficzne) – przydatne szczególnie u małych dzieci;
- dieta eliminacyjno-prowokacyjna – „złoty standard” potwierdzający uczulenie;
- testy prowokacyjne w warunkach szpitalnych – stosowane przy podejrzeniu ciężkiej alergii.
Jedynie trafne zidentyfikowanie substancji uczulającej pozwala na skuteczne ograniczenie objawów i zminimalizowanie ryzyka nawrotu reakcji alergicznej, zapewniając pacjentowi większe poczucie bezpieczeństwa.
Dietoterapia w alergii pokarmowej
Podstawą postępowania przy alergii pokarmowej jest wykluczenie uczulającego składnika z codziennej diety. Sama eliminacja to jednak nie wszystko – ważne jest, aby dieta była dobrze zbilansowana i dostarczała wszystkich niezbędnych składników odżywczych, by nie doprowadzić do niedoborów.
W przypadku alergii pokarmowej możliwe jest wprowadzenie odpowiednich zamienników produktów, które wywołują reakcje uczuleniowe, np.:
- zamiast mleka krowiego → napoje roślinne (np. ryżowe, owsiane, migdałowe) z wapniem i witaminą D;
- zamiast pszenicy → produkty bezglutenowe: ryż, kukurydza, gryka, amarantus;
- zamiast orzechów → pestki dyni, słonecznika (jeśli tolerowane).
W przypadku uczulenia na większą ilość produktów lub współistniejącej nietolerancji zalecana może być dieta rotacyjna, która polega na planowym wprowadzaniu produktów w określonych odstępach czasu. Takie podejście zmniejsza ryzyko reakcji krzyżowych i pozwala lepiej kontrolować objawy.
Aby dobrze funkcjonować z alergią pokarmową, niezbędna jest uważność, ale także odpowiednie wsparcie – właściwa diagnostyka, unikanie alergenów oraz współpraca z lekarzem i dietetykiem. Edukacja, świadome wybory żywieniowe i dopasowany plan żywienia pozwalają na bezpieczne i komfortowe życie na co dzień.
Bibliografia:
- Sicherer SH, Sampson HA. Food allergy: A review and update on epidemiology, pathogenesis, diagnosis, prevention, and management. J Allergy Clin Immunol. 2018;141(1):41-58.
- Muraro A, et al. EAACI Food Allergy and Anaphylaxis Guidelines. Allergy. 2014;69(5):590-601.
- Eigenmann PA, et al. Skin prick testing predicts the outcome of oral food challenges. Pediatrics. 1998;102(1):E1.
- Boyce JA, et al. Guidelines for the Diagnosis and Management of Food Allergy in the United States. J Allergy Clin Immunol. 2010;126(6 Suppl):S1–58.
- Venter C, Meyer R. Diet and food allergy prevention in infants and children. Pediatr Allergy Immunol. 2021;32(3):333–340.
- Fiocchi A, et al. Diagnosis and Rationale for Action against Cow’s Milk Allergy (DRACMA) guidelines. World Allergy Organ J. 2010;3(4):57–161.
